Біз бар аймақтардағы экологиялық ережелерді сақтау және қоршаған ортаны қорғау үшін жауапкершілігімізді мойындаймыз, сондықтан біз күн сайын көрсеткіштерімізді жақсартуға тырысамыз және болашақ қиындықтар мен мүмкіндіктерге жауап беруге дайынбыз.
Біз қоршаған ортаны қорғау мәселелері бойынша халықпен өзара іс-қимыл бойынша жүйелі жұмыс жүргіземіз. Біз сақтық қағидасының негізгі ережелерімен бөлісеміз (Рио-де-Жанейраның БҰҰ қоршаған ортаны қорғау және даму декларациясының 15-қағидасы, 1992). Жаңа жобалар мен объектілерді іске қосу алдында міндетті түрде, біз қоғамдық пікірді анықтау және оның әсерді бағалау процесінде есепке алу мақсатында жоспарланған қызмет және оның ықтимал әсері туралы жұртшылықты хабардар етуге бағытталған қоршаған ортаға әсерді бағалау (ҚОӘБ) шеңберінде іс-шаралар кешенін жүргіземіз. Біз барлық мүдделі тараптардың ҚОӘБ жобаларына қол жеткізуін, ескертулер мен ұсыныстарды қабылдауды және тіркеуді қамтамасыз етеміз. Материалдар халықты жоспарланған іс-шаралармен таныстыру мақсатында жергілікті билік органдарының веб-сайттарында және БАҚ-та орналастырылады.
Соңғы қол жетімді деректер бойынша Қордың портфельдік компанияларының ел ауқымындағы парниктік газдардың тікелей шығарындыларына қосқан үлесі 14,4 %-ға бағаланады, бұл ретте CO2 (көмірқышқыл газы) шығарындыларының көлемі елдің CO2 шығарындыларының 15,7 %-ын құрайды.
2022 жылы Қор тобының көміртегі әсері (парниктік газдардың тікелей және жанама шығарындылары) 60,9 млн тоннаны құрады CO2-балама6. Дегенмен, Қордың көміртегі әсері деректері квоталау жүйесімен қамтылмаған қондырғыларды қамтымайды, сондай-ақ жанама шығарындылар туралы деректер жанама шығарындылар туралы деректерді беру талаптарының болмауына байланысты толық болмауы мүмкін7.
Тікелей шығарындылар 50,7 млн тоннаны құрады CO2-баламаны. GRI 305-1 Жанама шығарындылар көлемі 10,2 млн тонна CO2-баламаны құрады. GRI 305-2 Парниктік газдардың тікелей шығарындыларының көлемі 2021 жылғы көрсеткіштен 10.9 млн тонна CO2-балама төмен, жанама шығарындылар көлемі 2021 жылғы көрсеткіштен 0,3 млн тонна CO2-балама төмен.GRI305-4 Парниктік газдар шығарындыларының қарқындылығы млн теңгеге түсімге 108,9 тонна CO2-баламаны құрады, бұл 2021 жылғы көрсеткіштен 27,5 %-ға төмен. Бұл өзгерістер есепті жылы метан шығарындыларын есептеу әдістемесін қайта қарауға байланысты8.
6Қордың төмен көміртекті дамыту тұжырымдамасына сәйкес 2021 жылы көміртегі ізі 75 миллион тонна CO2-балама болды, бұл парниктік газдар шығарындыларының барлық көздерінің Тұжырымдамасын неғұрлым жан-жақты қамтумен байланысты, сондай-ақ метан шығарындыларын есептеу мен есепке алудың басқа әдістемесін қолдану.
72020 жылға арналған деректер Қазақстан Республикасының 2060 жылға қарай көміртегі бейтараптығына қол жеткізу стратегиясы туралы.
8Парниктік газдар шығарындылары көлеміндегі елеулі өзгерістер Қордың төмен көміртекті дамыту тұжырымдамасына сәйкес есептеу әдістемесі мен көлемін қайта қараумен байланысты. Қордың төмен көміртекті дамыту тұжырымдамасына сәйкес 2021 жылы көміртегі ізі 75 млн тонна CO2-балама.
CO2 (көмірқышқыл газы) тікелей шығарындылары 2021 жылғы деңгейден 1.1 %-ға қысқарды және 44,9 миллион тонна CO2 (2021 жылы 45,4 миллион тонна CO2) құрады, бұл парниктік газдар шығарындыларын азайту жөніндегі бірқатар бастамалардың нәтижесі. GRI 305-1, GRI 305-5
Қазақстандық шығарындылар саудасы жүйесімен парниктік газдар шығарындыларына квоталарды бөлудің ұлттық жоспарына кіретін «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ (қондырғылар операторлары) тобының 14 еншілес және тәуелді ұйымдары қамтылған. Қондырғы операторлары жыл сайынғы негізде аккредиттелген тәуелсіз ұйым тексеруге жататын парниктік газдарды түгендеу туралы есептерді әзірлейді. Квоталанатын қондырғылардың парниктік газдар шығарындыларына квоталар саудасының ұлттық жүйесі шеңберінде парниктік газдар шығарындыларын азайту жөніндегі міндеттемелері болады. Квоталанатын қондырғылардың үлесіне 34 млн тонна CO2 тиесілі.
Қор қызметінің құрылымына, парниктік газдар шығарындылары туралы ақпаратты ашу жөніндегі халықаралық талаптар мен нұсқаулықтарға сәйкес шығарындыларды бағалау мынадай аспектілер бойынша жүргізіледі:
- көмірсутек отыны мен заттарды жағуға, ұшпа шығарындыларға (ағып кетулерге), кез келген өндірістік объектілердің және жүзеге асырылатын өндірістік процестердің жұмыс істеуіне байланысты парниктік газдардың тікелей шығарындылары Scope 1 шығарындылары (сондай-ақ әдістемелік нұсқауларға сәйкес есептілік мақсаттары үшін);
- электр энергиясын, жылу энергиясын, ыстық суды және буды тұтынумен байланысты жанама энергия шығарындылары Scope 2 бойынша шығарындылар;
- Scope 3 бойынша шығарындылар – компанияның құндылығын құру тізбегінде туындайтын парниктік газдардың барлық басқа шығарындылары, атап айтқанда сатылған өнімді пайдалану кезіндегі шығарындылар (11-санат – «Use of Sold Products»). «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ және «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ сияқты Қордың портфельдік компаниялары Scope 3 бойынша парниктік газдар шығарындыларын есептеуді жүзеге асыруда. «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ № 11 «Сатылған өнімдерді пайдалану» санатына сәйкес шығарындылар бойынша ақпаратты ашады. Қордың басқа да портфельдік компанияларында Scope 3 бойынша есептілікті кезең-кезеңімен дамыту жоспарлануда. GRI 305-3
Парниктік газдар шығарындыларын есептеу «Парниктік газдар шығарындыларын есептеу жөніндегі жекелеген әдістемелерді бекіту туралы» 2010 жылғы 5 қарашадағы № 280-п бұйрығына, «Парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерін есептеу жөніндегі әдістемелерді бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрінің 2023 жылғы 17 қаңтардағы № 9 бұйрығына, «Парниктік газдарды түгендеу мониторингі мен бақылау қағидаларын бекіту туралы» 2015 жылғы 19 наурыздағы Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің № 221 бұйрығына, «Парниктік газдарды түгендеу туралы есептер нысандарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің м.а. № 502 бұйрығына, «Парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерін есептеу жөніндегі әдістемелерді бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Экология, Геология және табиғи ресурстар министрінің 2021 жылғы 13 қыркүйектегі № 371 бұйрығына, «КӨСҮТ-нің парниктік газдарды ұлттық түгендеудің басшылық қағидаттарына» сәйкес жүргізіледі. GRI 305-1, GRI 305-2
Қордың парниктік газдарының негізгі эмитенттері электр және жылу өндіру секторы (54.2 %) және көмірсутектерді барлау, өндіру, тасымалдау, өңдеу секторы (28,6 %). Парниктік газдар шығарындылары туралы ақпаратты ашуды қамтуға Қордың операциялық бақылауындағы және Қазақстан Республикасының парниктік газдар шығарындылары саласындағы ұлттық реттеуге жататын портфельдік компаниялар кірді. Түгендеу шекараларына шетелдік активтер, сондай-ақ Қордың қаржылық бақылауындағы портфельдік компаниялар енгізілмеген. GRI 305-1 GRI 305-2
Электр энергиясы мен жылу өндіру секторының тұтынатын электр энергиясының негізгі үлесі қазба отындарын пайдалана отырып өндіріледі. Жанармайды жағу нәтижесінде климаттың өзгеруіне әсер ететін парниктік газдар ауаға түседі. 2022 жылы тікелей көлем CO2 (көмірқышқыл газы) шығарындылары сектор бойынша 32 млн тоннаны құрады CO2, бұл 2021 жылғы көрсеткіштен 3 %-ға төмен. Меншікті шығарындылар көлемі 2021 жылғы көрсеткішпен салыстырғанда 0,02 млн тонна CO2/млн кВт*сағ-қа қысқарып, 0,8 млн тонна CO2/млн кВт*сағ-ты құрады.
Көмірсутектерді барлау, өндіру, тасымалдау, өңдеу секторының өндірістік қызметі де қазба отындарын пайдаланумен байланысты. 2022 жылы CO2 (көмірқышқыл газы) секторының шығарындыларының көлемі 9,8 млн тонна CO2 құрап, 2021 жылғы көрсеткішпен салыстырғанда 3,1 %-ға өсті. Көмірсутектерді барлау, өндіру, тасымалдау, қайта өңдеу секторы бойынша парниктік газдар шығарындыларының үлес көлемі 1000 тонна КСШ-ға 0,0003 млн тонна CO2-ні құрады.
2018 жылы «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ CDP – инвесторлардың тікелей және жанама парниктік газдар шығарындылары және климаттың өзгеруіне байланысты тәуекелдер туралы ақпаратты ашу жөніндегі бастамасына, соның ішінде тауарлық өнімнің ұңғымадан бастап оны түпкілікті пайдалануға дейінгі барлық көміртегі әсерін бағалауға қатысатынын мәлімдеді. 2022 жылғы шілдеде CDP алаңында «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ-ның 2021 жылға арналған Климаттық сауалнамасы жарияланды, ол Румыния мен Грузиядағы еншілес ұйымдарды қоса алғанда, компанияның барлық активтері бойынша парниктік газдардың тікелей және жанама шығарындыларының көлемі туралы деректерді қамтиды. Сондай-ақ CDP халықаралық климаттық рейтингін алу «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның 2023 жылға арналған жоспарында бар.
Басқа портфельдік компаниялардың парниктік газдар шығарындыларының үлесі шамалы. Барлық портфельдік компаниялар бойынша көрсеткіштерді 9-қосымшадан таба аласыз.
Біз өз қызметімізде климаттың өзгеруіне әсер ететін озонды бұзатын заттардың елеулі шығарындыларын жүзеге асырмаймыз, осыған байланысты Қор деңгейінде бұл көрсеткіш шоғырландырылмайды. Мерзімді бақылау және мониторинг жүргізіледі. Климаттың өзгеруі мәселелері тәуекелдерді анықтауды және қоршаған ортаға жүктемені азайту бойынша шаралар қабылдауды талап етеді.