ҚР жұртшылық өкілдерінің, қазақстандық БАҚ өкілдерінің, сарапшылардың Түркияның Мерсин провинциясындағы салынып жатқан «Аккую» АЭС-на сапары жалғасуда. Бағдарламаның бірінші күні мазмұнды болды және Түркия Республикасы тарихындағы алғашқы атом электр станциясының ауқымды құрылысының түрлі алаңдарына баруды қамтыды. Мұнда бір мезгілде төрт энергоблокты салу бойынша жұмыстар қарқынды жүргізілуде, құрылыс барысында 25 мыңға жуық адам, рекордтық көлемде арнайы техника жұмылдырылды. Қызметкерлердің шамамен 80%-ы Түркия өкілдері.

Болашақ АЭС алаңында интернационалдық ұжым еңбек етеді, жақында ол Қазақстаннан 150 құрылысшымен толықты. Ірі энергетикалық жоба еліміздің оңтүстік өңірінің дамуына қуатты серпін береді деп күтілуде. Құрылысты «Росатом» мемлекеттік корпорациясы 2010 жылы Ресей мен Түркия арасында қол қойылған үкіметаралық келісімге сәйкес жүргізуде. «Аккую»-дің бірінші кезегін іске қосу 2023 жылға жоспарланып отыр және Түркия Республикасының 100 жылдығын мерекелеуге орайластырылатын болады. Қазақстан делегациясының мүшелері Шығыс теңіз айлағында болып, сорғы станцияларын, балқыманы оқшаулау құрылғыларын салудың әртүрлі кезеңдерімен егжей-тегжейлі танысып, реакторлардың алаңдары мен салынып жатқан қорғаныс қабықтарын, турбоагрегаттардың іргетастарын қарап шықты.

Құрылыс және өндірісті ұйымдастыру жөніндегі директор Денис Сезёмин құрылыстың әр кезеңі туралы егжей-тегжейлі айтып берді. Маман қауіпсіздік мәселелеріне ерекше тоқталып, құрылыс бақылауымен 4 тәуелсіз компания, оның ішінде Түркияның мемлекеттік реттеушісі-Ядролық энергетика жөніндегі агенттікке ғана бағынатын танымал француздық «А – Sistem» компаниясы айналысатынын атап өтті.

- Бұл бүгінде әлемдегі ең ірі жұмыс істеп тұрған атом станциясы. Біз тәулік бойы, бірнеше ауысымда жұмыс жасаймыз. Қауіпсіздік мәселелеріне бұрын-соңды болмаған көңіл бөлінеді: Гульнар және Селифке аудандарының барлық аумағында радиациялық жағдайдың автоматтандырылған жүйесінің 19 бекеті жұмыс істейтін болады. Радиациялық жағдай туралы ақпарат онлайн режимінде біздің сайтымызда қолжетімді болады, біз үнемі ашық есік күндерін өткізіп отырамыз - жергілікті тұрғындардың көпшілігі станцияда болып, жұртшылықты АЭС қалай салынып, пайдаланылатынын таныстырамыз. Біз сапа мен қауіпсіздікке жауап береміз.

Қазақстандық делегация мүшелері үшін өткен баспасөз мәслихатында «АККУЮ НУКЛЕАР» компаниясының басшысы Анастасия Зотеева мен оның орынбасары Сергей Буцких станция үшін түрік мамандарын даярлау туралы көп айтты. Станцияның болашақ инженерлері күрделі институционалды міндеттерді үйренеді – Росатом мамандарының айтуынша, бұл елдің зияткерлік дамуы тұрғысынан үлкен жетістік. Мұнда экологиялық қауіпсіздікке аса маңызды мән беріледі.

- «Аккую» АЭС құрылыс алаңы таулар мен теңіз болды, - дейді Анастасия Зотеева. Біз тауларды «кесіп тастадық», біз теңізді жауып тастадық және мұның бәрін түрік экологтарының қатаң бақылауымен жасадық. Бұл туралы Түркиядағы заңнама өте қатал. Біз Түркия Парламентімен жұмыс істедік, қоғамдық тыңдаулар өткіздік. Түрік билігін сендіріп, барлық келісімдерден өтіп, 2018 жылдың басынан бастап толық ауқымды құрылыс басталды.  

- Аккуя-да қолданылатын 3+ ұрпақтың ядролық технологиялары - бұл болашақтың таза энергетикасы, - деп сенеді Сергей Буцких - Станцияның заманауи қауіпсіздік жүйелері АЭС негізгі жабдықтарының 40%-ын құрайды. 

Қазақстан делегациясының басшысы, «Самұрық-Қазына» қорының қоғаммен байланыс, әлеуметтік-еңбек қатынастары және еңбекті қорғау жөніндегі басқарушы директоры Ғибрат Ауғанов нысандарды аралау барысында:

-  Мемлекет басшысының тапсырмасы аясында «Аккую» АЭС құрылысын зерттеу – пайдалы тәжірибе, ол болашақта Қазақстандағы болашақ АЭС құрылысының серіктестерін таңдауда дұрыс шешім қабылдауға мүмкіндік береді. Жалпы, біз Түркияның оңтүстігінде АЭС салу бүкіл аймақтың экономикалық өмірін жандандыруға мүмкіндік бергенін көреміз – құрылысшылардан басқа, мұнда әртүрлі мердігерлік ұйымдар жұмыс істейді, әртүрлі бейіндегі 400-ден астам түрік компаниялары түрлі тапсырыстар алды. Бірнеше аудандардың инфрақұрылымы жақсаруда, ауылдар мен қонақ үйлер салынуда, сауда көлемі өсуде. Мұның бәрін біз «өзімізге сай сынап көреміз», осында қатысқан қазақстандық сарапшылар мен қоғам қайраткерлері «Аккую» үлгісінде Қазақстанда атом станциясы құрылысының айқын артықшылықтарын көре алғанын атап өтті.

Қазақстанның еңбек сіңірген энергетигі, ҚР Энергетиктер одағының басшысы Марат Дулкаиров бүгінде Қазақстанда атом энергетикасына балама жоқ деп санайды. Сұрақ тек қай технологияны таңдау керек – қателесу құқығы жоқ.

- Бүгінде шағын «мобильді» реакторларға дейінгі түрлі елдердің технологияларының үлкен таңдауы бар. Бірақ АЭС түрімен тәжірибе жасау үшін, менің терең пікірім бойынша, бізде моральдық құқық жоқ. Біз тағы да сынақ полигоны бола алмайтынымызды нақты түсінуіміз керек. Бізге дәлелденген, сыналған технологиялар қажет. 

Сарапшы Қазақстанның оңтүстігінде энергия тапшылығы туралы айтады, оның айтуынша, бес облыс тек 60% энергиямен қамтамасыз етілген. Маман елге 2500 мегаватт деңгейінде атом станциясының базалық қуаты қажет деп санайды – және Балқаш маңы – бұл үшін ең қолайлы өңір.

Ринат Оқасов, «Қазақстан атом станциялары» компаниясы бас директорының орынбасары, «Аккую»-ді ең мұқият зерделеуге лайықты бірегей объект деп санайды. 

- Росатом-әлемдік деңгейдегі корпорация, атом электр станцияларын салу және пайдалану саласында үлкен құзыреттерге ие. Мемлекеттік корпорация Венгрияда, Бангладеште, Египетте, Беларусьте және басқа да 12 елде 35 энергия блогын салады, ол құқығы бойынша біздің қысқа парағымызда.

Қазақстандық делегация мүшелері «Аккую» АЭС құрылысында жұмыс істейтін жас қазақстандық инженерлер Мират Кадисов, Ербол Сағымбаев және Хасан Аладиновпен кездесті. Жастар бірнеше жылдан бері Түркияда еңбек етіп келеді. Қазақстандық инженерлер болашақта осында алған дағдылары мен құзыреттерін туған Қазақстанда табысты қолдана алатынына сенімді. Бүгін Қазақстан делегациясы болашақ АЭС-тен 80 шақырым жерде орналасқан Селифке қаласының тұрғындарымен кездеседі.