ӨНДІРІС ЖӘНЕ ӨНДІРУ

Уран өндірудегі әлемдік көшбасшылық

Қазақстан әлемде уран өндіру бойынша әлемдік көшбасшы және әлемдік уран өндірудің шамамен 42%-ын өндіреді. «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ – (бұдан әрі – Қазатомөнеркәсіп) уран мен оның қосылыстарының, АЭС үшін ядролық отынның, арнайы жабдықтар мен технологиялардың экспорты мен импорты бойынша Қазақстан Республикасының Ұлттық операторы.

Қазатомөнеркәсіп әлемдегі ең ірі ресурстық базалардың біріне басымдықпен қол жеткізе отырып, әлемдегі ең ірі табиғи уран өндірушісі. Компанияның барлық уран кен орындары жерасты ұңғымалық сілтісіздендіру (ЖҰС) әдісімен экономикалық тиімді және ең аз экологиялық зиянды өндіру үшін жарамды, бұл өндіруші активтерді пайдаланудың ұзақ мерзімімен ұштастыра отырып, Қазатомөнеркәсіпке уран өндірудің ең төмен құны бар әлемдік жетекші өндірушілердің қатарында қалуға мүмкіндік береді.

Қазатомөнеркәсіптің акциялары 2018 жылғы қарашадан бастап «Астана» халықаралық қаржы орталығының биржасында және Лондон қор биржасында саудаланады.

Қызметтің негізгі нәтижелері

2022 жыл Қазақстан мен бүкіл әлемдік қоғамдастық үшін турбулентті жыл болды. 2022 жыл қаржы, операциялық қызмет және жеткізу тізбегі сияқты негізгі салаларда тұрақтылығын дәлелдеген тәуекелдерді басқару процестерін бастан кешірді. Компания жағдайды бақылауды және туындаған қиындықтарға жауап беруді жалғастыруда.

2022 жылы елде және әлемде болған оқиғалар Қазатомөнеркәсіптің қызметіне айтарлықтай әсер еткен жоқ.

Барлық кәсіпорындар өндірістегі жағдайды тұрақсыздандыруға жол бермеу және персонал мен өндірістік алаңдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін уақтылы шараларды енгізудің арқасында үзіліссіз жұмыс істеді және жұмыс істей береді.

2022 жылы Қазатомөнеркәсіп өзінің тұрақты бағыты арқылы логистикаға байланысты қандай да бір үзіліссіз немесе проблемаларсыз келісімшартталған көлемдерді жөнелтті.

2022 жылы Қазатомөнеркәсіп табиғи уранды Транскаспий халықаралық көлік бағыты арқылы жеткізуді сәтті жүзеге асырды, оны компания 2018 жылдан бастап балама ретінде пайдаланады. Бұл негізгі маршруттың қолжетімсіздігінің ықтимал қаупін жою мақсатында жасалды.

Компания Ресейге қарсы санкциялардың жағдайын және олардың дайын өнімді Ресей Федерациясының аумағы арқылы тасымалдауға ықтимал әсерін бақылауды жалғастыруда. Бүгінгі таңда бүкіл әлем бойынша компанияның клиенттеріне дайын өнімді жеткізуге байланысты ешқандай шектеулер байқалмайды.

Алайда Қазатомөнеркәсіптің басшылығы ағымдағы жағдайды мұқият қадағалап отырады және тәуекелдерді барынша азайтуға және Холдинг қызметінің үздіксіздігі мен тиімділігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін шешімдер қабылдауға дайын.

Перспективалар

Қазбалы энергия бағасының өсуіне байланысты энергетикалық дағдарыс және декарбонизация мақсаттарына жету қажеттілігі жағдайында атом энергетикасын елдер сенімді төмен көміртекті энергия көзі ретінде қарастыра бастады.

Геосаяси жағдай және АЭС нарығындағы оң өзгерістер аясында уранның ұзақ мерзімді нарығында энергокомпаниялар белсенділігінің өсуі таяу жылдары тоқтатылған өндірістік қуаттарды қайта іске қосу және жаңа өндірістік қуаттарды іске қосу туралы бүкіл әлем бойынша өндірушілердің шешім қабылдауының драйвері болды.

Бұл факторлар компанияның 2024 жылы өндіріс көлемін жер қойнауын пайдалану келісімшарттарында көрсетілген номиналды көлемнің 80%-дан 90%-ға дейін ұлғайту туралы шешіміне де әсер етті.

Белгісіздіктің сақталуына қарамастан, 2022 жылы Қазатомөнеркәсіп жақсы нәтиже көрсетті.

2022 жылы шоғырландырылған кіріс алғаш рет 1 триллион теңгені құрап, 2021 жылмен салыстырғанда 45%-ға ұлғайды. Бұл негізінен спот бағасының өсуіне және АҚШ долларына қатысты теңгенің әлсіреуіне байланысты сатудың орташа бағасының өсуі есебінен болды, ал 2022 жылы өткізу көлемі 2021 жылмен бірдей болды.

2022 жылы операциялық пайда 456 млрд теңгені құрап, 2021 жылмен салыстырғанда 91%-ға ұлғайды, бұл да өнімді өткізудің орташа бағасының ұлғаюының салдары.

2022 жылғы таза пайда 473 млрд теңгені⁷ құрап, 2021 жылмен салыстырғанда 115%-ға ұлғайды.

Өндіріс көлемі өткен жылмен салыстырғанда 3%-ға төмен болды және 2021 жылы ұңғымаларды игеруге COVID-19 пандемиясының әсеріне байланысты 100%-ға 21 227 тоннаны құрады.

Ұңғымаларды игеру мен жерасты ұңғымаларын шаймалау әдісімен уран өндіру арасында сегіз айдан он айға дейін уақыт өтеді, осыған байланысты 2021 жылы кідірістер мен белгілі бір негізгі материалдар мен жабдықтарға қолжетімділіктің шектелуі ұңғымаларды пайдалануға беру кестесіне әсер етті, бұл 2022 жылы өндірістің төмендеуіне әкелді.

2022 жылы шоғырландырылған сату көлемі 2021 жылға ұқсас болды және 16 358 тоннаны құрады.

Уранның спот бағасының өсуіне байланысты топ бойынша сатудың орташа бағасы 2022 жылы 1 килограмм үшін 52 051 теңгені құрады, бұл 2021 жылмен салыстырғанда 42%-ға жоғары.

Қазақстандық ядролық отынды бірінші рет жеткізу

2021 жылы «Үлбі-ТВС» ЖШС жылу бөлетін құрастырмаларды өндіру зауыты өнеркәсіптік пайдалануға берілді. 2022 жылғы желтоқсанда зауыт Қытайға ядролық отынның алғашқы жеткізілімін жүзеге асырды (30 тоннадан сәл астам төмен байытылған уран ТВС түрінде), онда өнім Қытайдың CGNPC-URC корпорациясы тарапынан қабылданды. 2024 жылы «Үлбі-ТВС» жылына ТВС түрінде 200 тонна уранды құрайтын толық өндірістік қуатқа шығу үшін өндіріс көлемін ұлғайтуды жоспарлап отыр. Бұл Қазақстандағы атом электр станциялары үшін ядролық отын шығару жөніндегі және 20 жыл бұрын кепілді өткізу нарығы бар жалғыз өндіріс.

Еңбекті қорғау және өнеркәсіптік қауіпсіздік

Қазатомөнеркәсіп үшін өндірістік қауіпсіздік сөзсіз басымдық болды және болып қала береді. Компания өндірістік қауіпсіздік деңгейін үнемі арттырып отырады және соңғы жылдардағы статистика жазатайым оқиғалардың төмендеу үрдісін көрсетеді.

Өндірістік қызмет қазақстандық және халықаралық талаптарды сақтай отырып жүргізіледі, оқиғалар мен жазатайым оқиғалардың алдын алу бойынша кешенді шаралар іске асырылады, барлық деңгейдегі қызметкерлер мен басшылар арасында қауіпсіздік мәдениетін жетілдіру бойынша жүйелі жұмыс жүргізіледі.

2022 жылы Қазатомөнеркәсіп еңбекті қорғау және өнеркәсіптік қауіпсіздік жөніндегі бағдарламаларды іске асыруға 8 млрд теңгеден астам қаражат бөлді (2021 жылға ұқсас).

Радиациялық әсер мен ядролық қауіпсіздік 2022 жылы ешқандай асып кетусіз немесе радиациялық апаттарсыз тұрақты болып қалды. 2023 жылы еңбекті қорғау, экология және радиациялық қауіпсіздік мәселелері де Қазатомөнеркәсіп үшін маңызды болып қала бермек.

2023 жылға арналған жоспарлар

Қазатомөнеркәсіптің 2023 жылғы өндіріс көлемі бойынша күтулері нарыққа бағдарланған стратегияға әлі де сәйкес келеді. Компания 2018 жылдан бастап 2023 жылға дейін өндірісті 20%-ға төмендету бойынша өз ниетін сақтайды (жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттар шеңберінде белгіленген өндіру деңгейімен салыстырғанда).

2023 жылы сату көлемі 15 400 тоннадан 15 900 тоннаға дейін болады деп күтілуде.

Қазатомөнеркәсіп әлі де компанияның шамамен алты-жеті айлық өндіріс көлеміне қатысу үлесіне пропорционалды сәйкес келетін қорлардың (қоймалардағы қалдықтардың) нысаналы деңгейін сақтауға ұмтылуда.

Компанияның қаржылық көрсеткіштеріне қажетті шикізат пен материалдарды жеткізудегі қиындықтар, ҚР Салық кодексіндегі өзгерістер және әлеуметтік саладағы аударымдарға ықтимал сұраныстар сияқты факторлар әсер етуі мүмкін.

Қазатомөнеркәсіп 2022 жылы табиғи уранның ең ірі өндірушісі және сатушысы ретінде өз позициясын сақтап қалды және атом саласының ұзақ мерзімді перспективаларына сенімді.

Компанияның 2022 жылғы стратегиясы өзгеріссіз қалды: Қазатомөнеркәсіп әлі де барлық мүдделі тараптар үшін пайда алу және құндылық жасау үшін өндіріс пен сату мәселелерінде нарықтық тәртіпке шоғырланған.

Қазатомөнеркәсіп ашықтық, корпоративтік басқару, сондай-ақ денсаулықты, қауіпсіздікті және қоршаған ортаны қорғау сияқты қызметтің негізгі аспектілерінде ең жоғары халықаралық кәсіби стандарттарға сәйкес қызметін жалғастыруда.