Өнеркәсіп, инновация және инфрақұрылым
ҒЗТКЖ және инновацияларды, жоғары технологиялық өндірістерді дамыту
Ғылыми-зерттеу әлеуетін арттыру ұзақ мерзімді перспективада бәсекеге қабілеттілікті қамтамасыз етеді. Біз ғылыми әзірлемелерді дамыту бойынша жұмыс жүргіземіз, ғылыми-зерттеу қауымдастығымен тығыз байланыс орнатамыз және ғылыми әзірлемелердің практикалық әсерін арттырамыз, оның ішінде отандық кадрлардың зерттеу жұмыстарын жүргізуін қолдаймыз. Ғылыми әзірлемелерден уақтылы экономикалық әсер алу мақсатында ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарды коммерцияландыру мәселелеріне маңызды назар аударылады.
Біз ғылыми және инновациялық қызмет үшін «бір терезе» – Ғылыми-технологиялық бастамалар орталығын құрдық. Бұл қадам бізге портфельдік компанияларда ғылыми әзірлемелерді, өнеркәсіптік инновацияларды және инновациялық мәдениетті дамыту жөніндегі жұмысты тиімдірек үйлестіруге мүмкіндік береді және өндірісте отандық және шетелдік ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарды (бұдан әрі – ҒЗТКЖ) енгізуді қамтамасыз етеді.
2022 ЦНТИ қорытындысы бойынша ҒЗТКЖ-ға 120-дан астам өтінім қаралды (2022 жылғы 17 наурызда қабылданған ҒЗТКЖ және инновациялар бойынша корпоративтік стандарт рәсімдеріне сәйкес), оның ішінде Қордың Ғылыми-техникалық кеңесінің отырыстарында жалпы сомасы 8,5 млрд теңгеге 70 жобаны, оның ішінде «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның 51 жобасын іске асыруға мақұлданды, «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ-ның 12 жобасы, «Samruk-Kazyna Ondeu» ЖШС-ның 4 жобасы, «Самұрық-Энерго» АҚ-ның 2 жобасы және «Тау-Кен Самұрық» ҰТК» АҚ-ның 1 жобасы.
Қазіргі уақытта біз Қор тобының бизнес-процестерінің ішкі қажеттіліктері мен ерекшеліктерін көздейтін, сондай-ақ ҒЗТКЖ жүргізуге өтінімдерді қабылдау және қарау жөніндегі жұмысты қамтамасыз ету үшін барлық қажетті функцияларды қамтитын ғылыми-инновациялық қызметті қолдау үшін жаңа ақпараттық жүйені енгізіп жатырмыз. Халықаралық тәжірибені ескере отырып, ҒЗТКЖ жобаларын іріктеудің, сараптаудың және мониторингтеудің тиімді және ашық тетігін іске қосу және қамтамасыз ету қосымша күтілуде. Жұмыс жоспары шеңберінде Қор тобының инновациялық аудиті, Қор тобы кәсіпорындарының ғылыми-техникалық және инновациялық инфрақұрылымын дамыту жай-күйін талдау және тиісті ұсынымдар әзірлеу жүргізілетін болады.GRI 203-2
Ресурстық базаны дамыту және инфрақұрылымды жаңғырту
Қазіргі уақытта өнеркәсіпті газдандыру мен көміртексіздендірудің, газ-химия өндірістерін дамытудың өршіл жоспарларына байланысты елімізде газ ресурстық базасының тапшылығы күтілуде.
Сонымен қатар, ресурстарды дамыту келесі негізгі тежеу факторларымен шектеледі:
- ішкі тұтыну үшін газды өткізу нарық қатысушылары үшін тиімсіз болып табылады. Жер қойнауын пайдаланушылардан газ сатып алудың ағымдағы бағасы оны өндіру құнынан төмен, ал нақты өткізу бағасы (газды өткізудің ағымдағы көтерме және бөлшек сауда бағасы) өткізу құнынан төмен;
- газ нарығының жалпы шығынына байланысты жеке инвесторлардың қызығушылығы төмен.
Алдағы тапшылық жағдайында ресурстық базаны ұлғайту Қор үшін стратегиялық маңызды басымдық болып табылады.
Өндірістік кәсіпорындардың толық қуатын пайдалана отырып, шикізат өндіруді ұлғайту экспорттық әлеуетті іске асыруға көмектеседі. Бұл сондай-ақ әлеуетті әлемдік қажеттіліктерді талдауға сәйкес сұранысқа ие тауарларға ерекше назар аударылатын қосылған құны жоғары өнім шығару үшін база құру бойынша шикізаттық тәуелсіздікті қамтамасыз етеді.
Ресурстық базаны ұлғайту геологиялық барлаудың жаңа жобаларын іске асыру, сондай-ақ жұмыс істеп тұрған кен орындарын кеңейту есебінен мүмкін болады.
Мәселен, 2022 жылы жұмыс істеп тұрған кен орындарында барлау және жете барлау нәтижелері бойынша 2022 жылы жалпы өсім 19 млн тоннаға дейін құрады. Бассейндік модельдеу және тарихи деректерді талдау нәтижелері бойынша мұнай жер қойнауын геологиялық зерттеу шеңберінде озыңқы сейсмикалық барлау жұмыстарын қою арқылы қосымша зерттеулерді қажет ететін ең перспективалы 5 учаске анықталды.
Қордың басым жобалар топтамасына газ өңдеу қуаттарын салу жөніндегі басым жобалар кірді. Тауарлық газ ресурстарын жылына 30 млрд м3-ке дейін ұлғайту аясында «QazaqGaz» ҰК» АҚ қуаттылығы жылына 1 млрд м3 болатын Қашаған МӨЗ-ін салу жобасын іске асыруда. Бұдан басқа, қуаттылығы жылына 2-4 млрд м3 болатын Қашаған газын «2А» сатысы бойынша қайта өңдеуді ұлғайту жобасын іске асыру жоспарлануда.
2024–2031 жылдары жаңа генерациялайтын қуаттарды іске қосу (жаңа электр сүзгілерін орната отырып, Екібастұз ГРЭС-1-де № 1 энергия блогын қалпына келтіру, № 3 және № 4 блоктарды орната отырып, Екібастұз ГРЭС-2-ні кеңейту, ГРЭС-3 салу және т. б.) станциялардың көмір тұтынуын 233 %-ға ұлғайтады және жылына шамамен 37,8 млн тоннаны құрайды, бұл «Самұрық-Энерго» АҚ кесінділерінде көмір өндіруді ұлғайтуды талап етеді.
Қолда бар инфрақұрылымды жаңғырту және салу
2022 жылы 1 344 млрд теңге сомасына 5 жоба пайдалануға берілді.
2022 жылы «Астрахань – Маңғышлақ» су құбырын реконструкциялау мен кеңейтуді, Кендірлі кентінде тұзсыздандыру зауытын салуды, Сарша жерін және «Жылы жағажай» курорттық аймағын газдандыруды, Маңғыстау облысының газ тасымалдау жүйесін реконструкциялауды, қуаты 1 млрд м3 Қашаған МӨЗ құрылысын, магистральдық су құбырының лупингін салуды қоса алғанда, басым инвестициялық жобалардың бірінші пакеті бойынша жұмыс жүргізілді. газ құбыры «Мақат – Солтүстік Кавказ» және Алматы ЖЭО 1, 2 және 3 газбен жабдықтауға арналған газ инфрақұрылымы.
2022 жылы қазақстандық газ-химия саласын елеулі түрде ілгерілетуге тиіс және жылына 500 мың тонна полипропиленнің түрлі маркаларын өндіретін «Kazakhstan Petrochemical Industries Inc.» ЖШС зауыты пайдалануға берілді. Кәсіпорынның үлкен экспорттық әлеуеті бар: өнімнің 10 %-ын қажеттіліктерге сүйене отырып ішкі нарықта сату, ал 90 %-ын Еуропа, Түркия, ҚХР және ТМД елдеріне экспорттау жоспарланған.
Сондай-ақ «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ Қашаған кен орнында шикі газ айдау компрессорларын жаңғырту және Қарашығанақ кен орнында газды кері айдаудың 4-ші компрессорын орнату бойынша жобаларды іске асырды. «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ үшін Қордан Қашаған жобасында 3,8 млрд АҚШ долларына 8,4 % көлемінде үлесті сатып алу маңызды стратегиялық оқиға болды.
ЖЭК әлеуетін дамыту үшін бірегей өңірдегі Шелек дәлізінде қуаттылығы 60 МВт жел электр станциясы 300 МВт-қа дейін кеңейту перспективасымен пайдалануға берілді. Жаңа станцияға әрқайсысы номиналды қуаты 2,5 МВт болатын 24 жел қондырғысы кіреді. Жаңа ЖЭС жылына 225,7 млн кВт*сағ электр энергиясын өндіретін болады.
KEGOC-та Түркістан облысында қуаты 220 кВт*сағ болатын «Орталық» қосалқы станциясының құрылысы бойынша жоба іске асырылды. 2022 жылы қосалқы станция пайдалануға берілді. Жобаның мақсаты – Қазақстан Республикасының энергетикалық қауіпсіздігін және ұлттық энергетикалық жүйенің сенімділігін арттыру. Икемді генерациялау режимі бар аралас циклді зауыт салу жаңартылатын энергия көздерін Қазақстан Республикасының энергетикалық жүйесіне интеграциялау үшін қолайлы жағдайлар жасайды.
2022 жылғы қарашада «СИБУР Холдинг» ЖАҚ стратегиялық серіктесінің полипропилен және полиэтилен өндіру жөніндегі жобаларға кіруі жөніндегі міндетті құжаттамаға қол қойылды.
Қор екі топтамадан тұратын басым жобалардың тізімін анықтады. Бірінші топтамаға 3,6 трлн теңге сомасына 13 жоба кіреді. Бұл Қазақстанның батыс облыстарын сумен қамтамасыз ету жобалары, газбен жабдықтау, электр энергетикасы және т/ж көлігін дамыту саласындағы жобалар. Екінші тізбе 20,4 млрд теңге сомасына 20 жобадан тұрады. Бұл мұнай-газ химиясы, газбен жабдықтау, электр энергетикасы, оның ішінде ЖЭК, телекоммуникация және т/ж көлігін дамыту саласындағы жобалар.
2023 жылы 1,3 мың тұрақты жұмыс орнын құрумен 1,6 трлн теңге сомасына 14 жобаны іске қосу жоспарланған. 4 жоба басым жобалар тізбесіне кіреді.
Лайықты жұмыс және экономикалық өсу
Өнеркәсіпті дамыту және жұмыс орындарын құру
Ел дамуының ағымдағы әлеуметтік-экономикалық конъюнктурасын және Қордың ел экономикасы үшін рөлін (Қордың ел экономикасындағы үлесі 2022 жылы 5,7 %-ды құрады) назарға ала отырып, біз ең алдымен Қазақстан экономикасына, оның ішінде Стратегиялық жобаларды іске асыру мақсатында инвестицияларға назар аудардық. Алдағы 7 жылда Қорды басқару моделі елдің әлеуметтік және инфрақұрылымдық дамуын қолдау міндеттері бар стратегиялық холдинг ретінде айқындалды.
Қор инфрақұрылымдық жобаларды, сондай-ақ өңірлік жобаларды және индустриялық даму жөніндегі жобаларды іске асыру арқылы ел экономикасын қолдау жөніндегі функцияны орындауды жалғастыруда.
Жауапты инвестициялар қағидатын қамтитын және ESG критерийлерін ескеретін Қордың инвестициялық саясатына сәйкес Қор жалпы сомасы 24 трлн теңгеден асатын Қор тобының басым инвестициялық жобаларының екі топтамасын іске асырады. Осы жобалар мұнай-газ химиясының, электр энергетикасының, газ инфрақұрылымының, теміржол көлігінің, телекоммуникацияның маңызды инфрақұрылымын кеңейту, Қазақстан үшін электр энергиясын жинақтаудың инновациялық жүйелері бар жел электр станцияларын салу салаларын қамтиды (7-кесте).
Басым жобаларды іске асыру Қор активтерінің қызметі мен құнына ұзақ мерзімді әсер етеді, жаңа жұмыс орындарын құруға мүмкіндік береді, сондай-ақ жүйе құраушы болады және салалардың дамуына және ел экономикасының нығаюына әсер етеді, тұтастай алғанда инвестициялық ахуалды жақсартуға әсер етеді.
Жаңа өнімді қайта бөлу және индустрияны құру
Қордың Қазақстан Республикасының экономикасындағы басты рөлі – жоғары технологиялық жобаларға инвестициялар арқылы, әсіресе шикізатты қайта өңдеу және қосылған құн тізбегін құру саласындағы экономиканы әртараптандыру және дамыту. Ол үшін біз инновациялық жобаларды іске асыру үшін ірі шетелдік инвесторларды тарту бойынша белсенді жұмыс істеп жатырмыз. Бұл өсуі мен дамуы әлеуеті жоғары жобаларды іске асыру үшін жағдай жасауға мүмкіндік беретін шетелдік инвесторлармен стратегиялық әріптестік арқылы жүзеге асырылады (мысалы, Қазақстан үшін электр энергиясын жинақтаудың инновациялық жүйелері бар жел электр станцияларын салу).
Өнеркәсіптік секторда қосылған құнды арттыруға қабілетті жоғары технологиялық өндірістерге ерекше назар аударылады.
Мұндай жобаның мысалы Қордың еншілес кәсіпорны – Kazakhstan Petrochemical Industries Inc ЖШС (KPI) 2022 жылғы қарашада ашылған интеграцияланған газ-химия кешенінің операторы болып табылады. KPI – Қазақстанның мұнай-газ химиясы саласындағы шикізатты терең өңдеуді жүзеге асыратын алғашқы ауқымды зауыт. Жоба Қазақстан экономикасын әртараптандыруға және экспорттың шикізаттық бағытынан шығуға бағытталған. Зауыт жылына 500 мың тоннаға дейін полипропилен өндіреді, бұл әлемдік полипропилен өндірісінің шамамен 1 % құрайды және Қазақстанға осы өнімнің жетекші әлемдік өндірушілерінің қатарына кіруге мүмкіндік береді.
Қосымша, 2023 жылдан бастап 2027 жылдар аралығында Қор полиэтилен мен қажетті инфрақұрылымды өндіру жөніндегі жобаны іске асыруды жоспарлап отыр, осылайша өнімнің жаңа қайта бөліністерін құруды және өнеркәсіптік индустрияларды дамытуды жалғастыруда.
Химия, тамақ (желатин өндірісін құру, жеміс-жидек өсіру бойынша толық циклды өндіру, Агрофондты жасау), өңдеу өнеркәсібі (минерал-мақта плиталарынан сэндвич панельдерін өндіру, жылу оқшаулағыш материалдарды өндіру), құрылыс сияқты түрлі салаларда жаңа қайта бөлулерді дамыту жөніндегі жобаларды іске асыру жоспарлануда.
Жобалардың толық тізімі № 7 кестеде көрсетілген.
Кадрлық әлеуетті дамыту және жұмыс орындарын құру
Жаңа жұмыс орындарын құру біз өз қызметімізді жүзеге асыратын өңірлер үшін маңызды аспектілерге ие: әлеуметтік (жұмыссыздықты төмендету, өмір сүру деңгейін жақсарту), экономикалық (экономиканың өсуі, шағын бизнесті дамыту), кадрлық әлеуетті дамыту (мамандарды тарту және дамыту) және экономиканы әртараптандыру (белгілі бір секторларға тәуелділікті азайту).
Қор елдегі ең ірі жұмыс беруші болып табылады. Есепті жылы Қор тобында құрылған жұмыс орындарының саны 259 мың адамнан асты. Өнімнің жаңа қайта бөлінуіне шығу Қордың алдына кадрлық әлеуетті арттыру, жаңа салалардағы құзыреттілікті күшейту және үздік әлемдік тәжірибелерге сүйене отырып, жұмыскерлердің біліктілігін үздіксіз арттыру бойынша жаңа міндеттер қояды.
2022 жылы 5 682 уақытша және 709 тұрақты жұмыс орнын құра отырып, мұнай-газ химиясы, энергетика секторларында 5 жоба пайдалануға берілді. GRI 203-2
Қор тобының жаңа инвестициялық жобаларын іске асыру 50 мыңға жуық жұмыс орнын құруға мүмкіндік береді. GRI 203-2
Еңбек өнімділігінің артуы халықтың табысы мен әл-ауқатын арттыруда шешуші рөл атқарады. Біз болашақ ұрпақты сақтау және қолдау үшін ресурстарды ұтымды пайдалануға және өндірістің барлық факторларының үйлесімді жұмыс істеуіне ұмтыламыз. Бұл Қордың ағымдағы бағдарламалары мен жоспарларын еңбек өнімділігін арттыруға – қосылған құны жоғары секторларда өнімді жұмыс орындарын құруға және өндірісте озық технологияларды қолдануға шоғырландыруды талап етеді. Қазақстан Республикасының ұлттық даму жоспарына сәйкес, 2025 жылға қарай бүкіл ел бойынша еңбек өнімділігін 45 %-ға арттыру мақсаты қойылды. Қор бұл мақсатты 2023–2032 жылдарға арналған даму жоспарында көрсетті және 2032 жылға қарай еңбек өнімділігін 2021 жылғы көрсеткішпен салыстырғанда 1,5 есеге арттыруды жоспарлап отыр.
Инфрақұрылым мен нарықтарға тең қол жетімділік
Қор компаниялары тобын реформалау аясында инфрақұрылым мен нарықтарға тең қолжетімділікті құру жолымен отандық бизнесті дамытуды ынталандыру бойынша жұмыс өзінің жалғасын табуда.
«Самұрық-Энерго» АҚ Екібастұз ГРЭС-1, ГРЭС-2 және Мойнақ СЭС-тен электр энергиясын тұлғалардың бірыңғай тобы құрамында орталықтандырылған өткізуді жүзеге асырады. Адамдардың бірыңғай тобынан электр энергиясын сатудың мақсаты бекітілген шекті тарифтердегі айырмашылықтарға байланысты кемсітушілікті қоспағанда, нарық субъектілеріне тең жағдайлар ұсыну болып табылады. Электр энергиясын орталықтандырылған сату нарықтың барлық субъектілері үшін электр энергиясының орташа өлшенген құнын анықтауға мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасы Президентінің тапсырмасына сәйкес, халықты табиғи газбен қамтуды 2030 жылға қарай 13,5 млн адамға (65 %) дейін ұлғайту мақсатында елді, оның ішінде солтүстік өңірлерді одан әрі газдандыру жалғастырылатын болады. Осы тапсырманы іске асыру шеңберінде әртүрлі нұсқалар, оның ішінде «Сарыарқа» магистральдық газ құбыры жобасының одан әрі кезеңдерін салу зерттелуде.
Сондай-ақ, «Әділетті Қазақстан: Бәріміз және әрқайсымыз үшін. Қазір және әрдайым» атты Қазақстан Республикасы Президентінің сайлауалды бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспарына сәйкес Қорға жылына 21 млн тоннаға дейін қайта өңдеу көлемін ұлғайту арқылы ішкі нарықты мұнай өнімдерінің негізгі түрлерімен қамтамасыз ету міндеті жүктелді. Қазақстан Республикасының Энергетика министрлігі әзірлеген Жол картасы жобасыеның шеңберінде Шымкент мұнай өңдеу зауытын жылына 6-дан 9 млн тоннаға дейін кеңейтудің базалық жобасы басталды. ШМӨЗ кеңейту жобасын аяқтау 2029 жылға жоспарланған. ШМӨЗ-де қайта өңдеудің жобалық қуатын ұлғайту қайта өңдеу көлемін жылына 21,3 млн тоннаға дейін ұлғайтуға мүмкіндік береді.
Біз газ, көмір және электр энергиясын жеткізу, вагондарды беру және басқа инфрақұрылымға қол жеткізу нарықтарына қатысушылар үшін ашық тетіктерді енгізуді және кедергілерді жоюды қамтамасыз етеміз.
Таза су
Біз қатысатын өңірлерде сумен қамтамасыз ету мәселелерін шешуге бағытталған жобаларды іске асырамыз.
2022 жылы Қаражанбас кен орнында қабат суын тұщыландыру зауыты іске қосылды. Жобаның мақсаты – өңірдегі ауыз су тапшылығының әлеуметтік мәселелерін шешу. GRI 203-2 Енді «Қаражанбасмұнай» АҚ өз қызметінде Еділ суының орнына өндірістік мақсатта зауыт өнімдерін (тазартылған ілеспе өндірілетін су) пайдаланады. Тұщы су кен орнын тұтынудың төмендеуі нәтижесінде (1,2 млн м3) аймақ тұрғындарына қосымша 1,2 млн м3 Еділ суы қайта бөлінеді.
«Астрахань – Маңғышлақ» магистральдық су құбырын қайта жаңарту және кеңейту жобасы батыс өңірлердегі су тапшылығын шешу және халықты, ауыл шаруашылығы өндірушілерін, өнеркәсіп және мұнай-газ өндіруші кәсіпорындарды сумен қамтамасыз ету мақсатында іске асырылуда. Суағар Атырау облысының Құрманғазы, Исатай және Жылыой аудандарының тұтынушылары үшін су берудің нақты жылдық көлемі 4,8 млн м3, сондай-ақ Маңғыстау облысының Жаңаөзен қаласы, Бейнеу, Маңғыстау, Қарақия және Түпқараған аудандары үшін су берудің жылдық көлемі 10,5 млн м3 болатын жалғыз орталықтандырылған көзі болып табылады. Суды тұтынатын халық Маңғыстау облысы санының 35 %-дан астамын және Атырау облысы санының 28 %-дан астамын құрайды. Жыл сайын халықтың су тұтынуы 4-5 %-ға артады. Қайта құру жобасында магистральдық су құбырының өткізу қабілетін ұлғайту және тозған жабдықты жаңарту көзделген. 2022 жылы құрылыс-монтаж жұмыстары басталды, жобаны 2023 жылы аяқтау жоспарлануда.
Қордың жоспарында «Қуаттылығы тәулігіне 50 000 м3 Кендерлиде теңіз суын тұщыландыру зауытын салу» тағы бір жобаны іске асыру бар. Жобаны 2024 жылдың соңына дейін аяқтау жоспарлануда.Gri 203-2
Жобаның мақсаты – Жаңаөзен қаласы мен жақын маңдағы елді мекендердің халқы мен кәсіпорындарын ауыз сумен қамтамасыз ету. Жоба рентабельділігі төмен болып табылады және Қор тобының өз қаражаты есебінен іске асырылады. Жобаны іске асыру «Астрахань – Маңғышлақ» магистральдық су құбырына технологиялық жүктемені тұщыландыру зауытының жобалық қуатына сәйкес азайтуға мүмкіндік береді.
Қол жетімді және таза энергия
Сенімді энергетика
Қазақстанда халықты қолдау және өмір сүру жағдайларын жақсарту үшін «QazaqGaz» ҰК» АҚ, оның газ тарату желісі жаңадан құрылғандарды қоса алғанда, елдің 16 өңірінде ұсынылған, өзінің қатысатын өңірлерінде әлеуметтік маңызы бар жобаларды іске асырады. «QazaqGaz» ҰК» АҚ қызметін іске асырудың қатысу өңірлері үшін жоғары әлеуметтік және стратегиялық маңызы бар:
- энергетикалық қауіпсіздікті, сенімді және үздіксіз газбен жабдықтауды қамтамасыз ету;
- өнеркәсіптік объектілер мен кәсіпкерлік субъектілерін табиғи газға ауыстыру.
2022 жылдың қорытындысы бойынша азаматтардың 57,7 %-ы (11 млн адам) газға қол жеткізе алады. 2022 жылы 160 елді мекенде 143 000 жаңа тұтынушы газға қол жеткізді. Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, халықты табиғи газбен қамтуды 2030 жылға қарай 13,5 млн адамға (65 %) дейін ұлғайту мақсатында елді, оның ішінде солтүстік өңірлерді одан әрі газдандыру жалғастырылатын болады. 2022 жылы «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ-ның жіберіп алған пайдасы 453,9 млрд теңгені құрады.
Қазіргі уақытта Қор ішкі тұтынушылар үшін газ бағасының өсуін одан әрі тежеу саясатын ұстанады. Халықтың әлеуметтік қорғалмаған топтары үшін газ бағасы басым тәртіппен тежелетін болады. «QazaqGaz» ҰК» АҚ жыл сайын Энергетика министрлігі бекітетін шекті көтерме бағамен тауарлық газды көтерме саудада өткізуді жүзеге асырады. GRI 203-2
Ресурсты үнемдеу
Қоршаған ортаға, атап айтқанда климатқа теріс әсерді азайту үшін кешенді стратегия қажет. Бұл экологиялық саналы ойлауды дамытуды, жаһандық ESG бағалауларын алуды және қоршаған ортаға әсерді бақылау үшін цифрлық инновацияларды пайдалануды білдіреді.
Қордың активтері Қазақстан экономикасының электр энергетикасы, пайдалы қазбаларды өндіру және өңдеу, көлік және телекоммуникация сияқты маңызды секторларында шоғырланған, олар энергия үнемдеудің айтарлықтай әлеуетіне ие, деп энергетикалық аудиттердің нәтижелері көрсетеді.
Қор энергия тиімділігін арттыру және өз өндірістерінің энергия сыйымдылығын төмендету бойынша тұрақты жұмыс жүргізуде. Осылайша, 2014 жылдан бастап 2020 жылға дейін энергия тиімділігін арттырудың кешенді бағдарламасы іске асырылды, оны іске асыру тауар өнімінің жалпы көлемінің энергия сыйымдылығы индексін 2014 жылмен салыстырғанда 27 %-ға (3,6 т.т./млн теңгеге дейін) қысқартуға мүмкіндік берді. Жаңғырту және энергия үнемдеу шеңберінде ескі (тиімділігі аз) жабдықты жаңасына ауыстыру, мазуттан табиғи газға көшу (өндіруші объектілерде отын ретінде) және дебитті ұлғайту үшін жаңа буын қоспаларын пайдалану орындалады.
Таза ауа
Электр энергиясын және жылуды өндіру үшін көмірді пайдаланудың жоғары үлесі, сондай-ақ біздің компанияның портфелінде көмірсутек отынын өзінің өндірістік және операциялық қызметін қамтамасыз ету үшін пайдаланатын компаниялардың болуы атмосфералық ауаның ластануына және климаттың өзгеруіне әсер етуіне негізгі үлес қосады (Қор кәсіпорындары елдегі ластаушы заттар шығарындыларының 26,5 % -ы тиесілі2).
Біздің негізгі экологиялық міндеттеріміздің бірі өндірістік қызмет нәтижесінде ластаушы заттардың шығарындыларын азайту және мұнай-газ өндіру активтерінде тұрақты алаудың нөлдік деңгейіне қол жеткізу болып табылады.
Біз ластаушы заттардың шығарындыларын азайтуға бағытталған іс-шараларды іске асыруды жалғастыруды жоспарлап отырмыз: көмір қуаттарын табиғи газға ауыстыру, төмен көміртекті энергетика қуаттарын кеңейту (АЭС және ЖЭК) технологиялық жабдықты жаңғырту, энергия үнемдейтін технологияларды енгізу, жылу энергиясын өндіру мен тұтынуды оңтайландыру, сондай-ақ меншікті төмен көміртекті генерациялау көздерін дамыту, сондай-ақ ең үздік қолжетімді техникаларды (таза көмір және шығарындыларды ұстау технологиялары). GRI 203-2
Қордың электр станцияларында электрсүзгілерді күлді ұстау саласындағы жетекші әлемдік өндірушілердің жаңа буын сүзгілеріне ауыстыру аяқталды. Ұстаудың ҚТК-на 99,6 % қол жеткізілді. Электр сүзгілерін жаңғырту жөніндегі іс-шаралар атмосфераға күл шығарындыларын бір блокқа 17 мың тоннаға қысқартуға мүмкіндік берді. Азот тотығының 650 мг/м3 аспайтын концентрациясын қамтамасыз ететін төмен эмиссиялы қыздырғыш құрылғылар енгізілді.
Біз нақты уақыт режимінде қоршаған ортаға эмиссиялардың мониторингін жүзеге асыруға мүмкіндік беретін қауіптілігі I-санаттағы 12 объектіні (мұнай және газ өндіру, мұнай мен газды қайта өңдеу, газ химиясы, электр энергиясын өндіру секторларында) ластаушы заттар эмиссияларын мониторингтеудің автоматтандырылған жүйелерімен жарақтандыру жөніндегі бағдарламаны жалғастырамыз. Екі объектіде орнату аяқталды. Қалған объектілерде орнатуды 2023 жылы аяқтау күтілуде.
Жақын арада іске асыруға жоспарланған жобалар портфеліне станцияларды табиғи газды жағуға көшіру есебінен Алматы қаласының қоршаған ортасына теріс әсерді азайту, сондай-ақ Алматы қаласы мен Алматы өңірінің тұтынушыларын жылу және электр энергиясымен сенімді және үздіксіз жабдықтаумен қамтамасыз ету жөніндегі жобалар кірді:
- Алматы ЖЭО-2 алаңында қуаттылығы 600 МВт-қа дейінгі газ турбиналық технологияларды пайдалана отырып, жаңа станция салуды көздейтін қоршаған ортаға әсерді барынша азайта отырып, Алматы ЖЭО-2-ні жаңғырту;
- станцияның қуатын 450 МВт дейін ұлғайта отырып, БГҚ базасында Алматы ЖЭО-3 қайта жаңарту;
- Алматы ЖЭО-1 алаңында қуаты 200-250 МВт БГҚ салу.
Сарапшылардың бағалауы бойынша станцияны газдандыру жобасы Қазақстан Республикасы мен Еуропалық Одақтың ең қатаң талаптарына сәйкес келеді. Алматы энергокешенін газдандырғаннан кейін ластаушы заттар шығарындыларының күтілетін қысқаруы – 88 %-ға (немесе 8 есе) 49,6 мың тоннадан 6 мың тоннаға дейін. «Самұрық-Энерго» АҚ компаниялар тобы бойынша ластаушы заттардың үлестік шығарындыларының күтілетін қысқаруы – 10,1 г/кВт*сағ-тан 8,6 г/кВт*сағ-қа дейін 14 %-ға.
Мұнай мен газды өндіру және қайта өңдеу секторында ластаушы заттардың шығарындыларын азайту бойынша жұмыстар жүргізілуде. «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ компаниясы тобының мұнай өңдеу зауыттары «Жасыл Қазақстан» ұлттық жобасына енгізілген, оның мақсаты Қазақстандағы ауа сапасын жақсарту болып табылады. Осы жоба аясында осы зауыттардағы шығарындылар лимитін жылына 30,7-ден 20 мың тоннаға дейін төмендету (35 %-ға дейін төмендету) көзделген. Жоба аясында 2025 жылға дейін ауаның ластануын төмендетуге бағытталған іс-шаралар іске асырылатын болады. Мұнай өңдеу зауыттарында технологиялық пештердегі техникалық ескірген оттықтарды ауыстыру, зауыттың отын желісіне алау газдарын қайтару, баяу кокстеу қондырғысының реакторларын булау кезінде буды ұстау жүйесін жаңғырту, технологиялық пештерде техникалық ескірген оттықтарды ауыстыру, герметикалық құю эстакадасына арналған жеңіл мұнай өнімдері, резервуарлардағы понтондарды монтаждау және т. б. қамтитын Энергия және ресурс үнемдеу және атмосфералық ауаға шығарындыларды 2031 жылға дейін төмендету жөніндегі нысаналы көрсеткіштері бар іс-шаралар жоспары бекітілді.
Атмосфералық ауаға шығарындыларды азайту жөніндегі біздің маңызды міндеттеріміздің бірі – Қордағы ластаушы заттар шығарындыларының ең ірі эмитенттерінің бірі ретінде мұнай мен газды өндіру және қайта өңдеу секторында шикі газдың пайдалы пайдаланылуын және кәдеге жаратылуын арттыру, газдың алау жағылуын барынша азайту. «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ шикі газды тұрақты жағу көлемін барынша азайту мақсатында 2015 жылы Дүниежүзілік Банктің «2030 жылға қарай ілеспе мұнай газын толық кәдеге жарату» бастамасын қолдады.
Соңғы жылдары шикі газды пайдалы пайдалануды арттыру бойынша бірқатар іс-шаралар іске асырылды, нәтижесінде бұл көрсеткіш жақсарды және 2022 жылдың қорытындысы бойынша 98,8 % -ды құрады. Шикі газды алау ретінде жағу көлемі 2017 жылмен салыстырғанда 89 %-ға қысқарды. Газды жағу көрсеткіші өндірілген КСШ-ның 1 мың тоннасына 1,5 тонна деңгейінде (2021 жылы – 2,1, 2020 жылы – 2,2), бұл 2021 жылғы көрсеткіштен 29 %-ға және IOGP орташа салалық көрсеткішінен 84 %-ға төмен.